Cambodja kent, net als Laos, een bloederigehistorie die heel erg recent is. Als verantwoordelijke reiziger wil je natuurlijk wat leren over alle aspecten in het gastland waar je op dat moment. En hoewel het een zware dag zou worden, besloot ik om het genocide museum S21 en de killing fields te bezoeken in Phnom Penh. Vanwege de aard van deze plekken heb ik niet veel foto's gemaakt. Ook heb ik sommige dingen vrij grafisch beschreven en is wellicht niet voor iedereen geschikt om te lezen.

Beide vertellen het verhaal van het regime onder leiding van Pol Pot, dat van ongeveer 1975 tot 1979 de macht had in Cambodja. Na de 8 jaar van bombaderingen van de USA en gevechten tussen de Fransen en Vietnamesen hadden veel van de populatie hongerig en woedend gemaakt. Toen Pol Pot door de straten van Phnom Penh kwam marcheren was iedereen blij. Vooral de mensen die van de omringende dorpen waren ontvlucht, bang voor de Amerikaanse bommen.

De vreugde duurde niet heel lang. Dezelfde dag nog kwamen er jonge soldaten binnen, veel niet ouder dan 18, die iedereen beveelden om de stad te verlaten. Het zou maar een aantal dagen zijn, hoewel het voor velen de laatste keer zou worden dat ze hun eigen stad zouden zien. Ze werden verspreid over het land waar ze aan het werk werden gezet op boerderijen. Het maakte niet uit of je doktor was, wetenschapper, artiest, etc. Het maakte niet uit of je helemaal niks wist over het boeren. Je was een boer nou. Veel mensen haalde de lange tocht niet eens naar hun eindbestemming. Bezit werd verboden. En geld, ziekenhuizen, kunst, religie. Alle overheidgebouwen werden gesloten. Volgens Pol Pot was een succesvol land een die zichzelf kon voeden. En iedereen de macht zou terug moeten naar de boeren of “the old people”. Iedereen in de stad was corrupt. Je had nog mazzel als je aan het werk werd gezet, want de rest werd naar een gevangenis gebracht, zoals center 21.

Het was een middelbare school, en tijdens het regime omgebouwt naar een gevangenis. Het was heel raar rond te lopen in de oude martelkamers en kamers waar ze soms met 20 of meer mensen tegelijkertijd werden vastgehouden. De martelkamers waren bedoelt om mensen zover te krijgen om daden tegen het regime te bekennen die ze nooit hadden gedaan.

Gearresteerd worden door de Angka (Khmer voor de organisatie) was bewijs genoeg van je fouten, want ze arresteerden alleen mensen als je iets fout had gedaan, zoals rijst verspillen, voedsel stelen (plukken van een mango was al stelen) of de revolutie tegenwerken. Eenmaal bekend, worden ze naar de killingfields gestuurd. Al wisten de gevangenen dat natuurlijk zelf niet. Er waren heel veel mensen door deze gevangenis gegaan. Officieel 12.000, maar er zijn veel documenten vernietigd en schattingen lopen tot 20.000. Er staan 4 gebouwen. Omgebouwd dus van een middelbare school tot een gevangenis. Je begint de audiotour voor 14 witte graven. De laatste lichamen die hier gevonden waren toen de bevrijders Phnom Penh overnamen. Foto’s van deze laatste 14 hangen aan de muren in gebouw “A”. Links van de graven. Nu zijn het schone kamers met alleen een metalen bed in de kamers een oude munitiedoos in het midden, voor menselijke uitwerpselen. Op h et bed liggen metalen stangen, waar de voeten en handen mee gebonden waren. Op de foto’s zag je precies hoe de laatste 14 gevonden werden. De foto’s zijn wat aan het vervagen, wat misschien maar goed ook is. Veel details zijn namelijk niet meer goed te zien. Wat nog wel goed te zien is, zijn de grote bloedvlekken rond de lichamen op de foto’s. Ze waren niet neergeschoten, uit angst dat de bevrijders de schoten zouden horen. In plaats van werden deze laatste slachtoffers geslagen met stokken en andere werktuigen totdat ze dood waren.

De audio-tour ging verder naar het tweede gebouw. Gebouw “B”. Hier werd je rechtstreeks aangekeken door misschien wel honderden foto’s van allemaal jonge mensen. Verdeeld over een aantal panelen. Het eerste paneel laat tieners zien in zwarte kleding zien. Pol Pot Carde. Jonge mensen die gebrainwashed waren door Pol Pot en hielpen met zaken als bewaken, marteling, etc. Sommigen staan lachend op de foto’s. Het zijn een paar van de weinige foto’s waarop je lachende mensen ziet. Ze kwamen zelf vaak ook terecht in de gevangenis.

Foto naar foto van gevangenen hangen hier. Sommigen kijken rechtstreek in je ziel, anderen laten wanhoop zien of kijken niet de camera in. Ouderen, kinderen, tieners, moeders en vaders. Niemand werd gespaard door het regime. Het hele inschrijvingsprocess was erop gemaakt om zoveel mogelijk de menselijkheid weg te halen. Na registratie werden ze aangesproken met een nummer en “het” ivp hij of zij.

De audiotour gaat langs andere kamers. Vol met oude cellen. Hele kleine waar de mensen apart werden gehouden die ‘ondervraagd’ werden. En hele grote waar ze met de enkels zij aan zijn aan een grote stang waren geketend. Langs een kamer waar oude marteltuigen hingen en volhing met schilderen van een kunstenaar (1 van de 12 die de gevangenis hadden overleefd) die de martel praktijken in beeld bracht. Dit was een van de plekken waar ik buiten in de frisse lucht verder had geluisterd naar mijn audio-tour...

Na een bekentenis, werden de gevangenen naar Cheoung Uk Genocidal Centre A.K.A de killing fields gebracht. Een 15 kilometer buiten Phnom Phen, zodat niemand de schreeuwen kon horen. Deze oude chinese begraafplaats was de plek waar trucks aankwamen rijden. Tegen het einde van het regime, meerdere per dag. Gevangenen werden uit de trucks gehaald en aantal meter om zeep geholpen. Niet met kogels, want die waren te duur. Met bamboe-stokken, ijzeren staven, pikhouwelen en zelfs met de dikke en scherpe stukken van de stam van de suikerpalmbomen.

Ook hier was er een audio-tour aanwezig die je langs alle plekken bracht. Van de truckstop en de plek waar de gevangenen werden vermoord, kwam je bij een bord dat aangaf dat er een gebouw stond. Hier werden de gevangenen gehouden wanneer ze niet dezelfde avond nog vermoord konden worden.

Volgende stop was een bord waar de schuur stond met chemicalien zoals DDT, die over de massagraven werden verspreid. Om zeker te zijn dat iedereen ook echt dood was. De audiotour speelde een interview van een -toen- 17-jarige jongen die geforceerd werd om executies uit te voeren op soldaten die overgelopen waren naar Vietnam of hun werk niet wilden uitvoeren. In dit aparte graf waren alle lichamen onthoofd.

Het ergste moest nog komen, de audiotour bracht mij naar een apart graf waar nabij een grote boom stond. Op de boom werden allemaal armbanden gehangen. De audiotour vertelde mij even later waarom; Dit was het graf waar moeders, babies en kleine kinderen lagen. Voor de ogen van de moeders, werden kinderen bij de voeten gegrepen en tegen de boom geslagen. De moeders verkracht en vermoord.

Het is verbazingwekkend dat de Cambodjanen uberhaupt nog kunnen lachen.

Het regime was op zijn hoogtepunt tussen 1975 en 1979 en een kwart van de bevolking werd vermoord, maar de terror was pas echt over laat in de 90’s en sommige rechtszaken lopen, volgens mij, nog steeds.

Ik had een goed gesprek met onze tuktuk chauffeur Dara. Je kon zijn frustratie voelen. Hij liet weinig los over zijn verleden, behalve dat hij 36 is en dit betekende dat hij geboren was net na het hoogtepunt van de khmer rouge. Hij had zussen en tantes die het niet overleefd hadden. Hij liet zich verder uit over de toekomst. Hoe, volgens hem, de Vietnamese overheid zijn land stevig onder de duim heeft met deals en financiele afspraken. Dat de plastic stoeltjes en waterflessen allemaal of uit thailand kwamen of uit Vietnam en dat er maar weinig hier zelf werd geproduceerd. Vrijwel alle intellectuelen (leraren, monniken, doktoren, etc) waren de vijand van de khmer rouge en gedood tijdens het regime. Hij sprak zijn zorgen uit over het gebrek hier aan en het kwaliteit van de scholing hier. Door alles heen kon je goed merken dat hij veel van zijn land houdt. Ik hoop van hem en alle Cambodjanen dat het in de nabije toekomst het gewelddadige verleden kan loslaten. Cambodja doet het al een stuk beter. De economie groeit weer en ik heb ook het idee dat de mensen zelf hier liever vooruit kijken dan achteruit.

Zo liet ik mijn haar knippen door een kapper op straat. Hij studeerde International Relations en is tijdelijk gestopt. Hij knipt nu haar aan de weg om zijn studie te kunnen bekostigen.Je voelt je toch bijna schuldig dat het in Nederland eigenlijk zo makkelijk is om een studie te volgen. Gelukkig zijn er ook nog inspirerende verhalen te vinden hier in de hoofdstad.

http://www.dccam.org/#/our_mission/focus